Pijn die ervaren of gevreesd wordt, kan een barrière zijn voor vrouwen om te kiezen voor een spiraaltje. Hoewel de meeste plaatsingen zonder veel problemen verlopen, kan de procedure pijnlijk zijn. Het is normaal om enige pijn of ongemak te ervaren tijdens de plaatsing, maar de intensiteit varieert sterk per persoon. Daarom is het belangrijk dat zowel jij als je zorgverlener hier op de juiste manier aandacht voor hebben.

De mate van pijn die je zal ervaren bij de plaatsing van een spiraaltje is moeilijk vooraf te voorspellen en hangt van verschillende factoren af. Onderzoek wijst uit dat vrouwen die nog niet vaginaal bevallen zijn of bekend zijn met pijnlijke menstruaties, vaker een hogere pijnscore rapporteren. Ook speelt angst voor de procedure en negatieve verwachtingen over spiraaltjes een rol in het ervaren van meer pijn. Goede voorlichting en het bespreken van je zorgen met je zorgverlener kunnen helpen om angst en pijn te verminderen. Laat je niet ontmoedigen door negatieve verhalen op sociale media en vertrouw op de expertise van je zorgverlener.

De Nederlandse richtlijn voor huisartsen (NHG) adviseert om voor de spiraalplaatsing een pijnstiller in te nemen. Hoewel studies naar de effectiviteit van orale pijnstillers wisselende resultaten laten zien, is het duidelijk dat NSAID’s, zoals bijvoorbeeld naproxen, effectief zijn tegen krampen na de insertie.

Verschillende vormen van pijnbestrijding worden momenteel onderzocht, maar ze zijn nog niet standaard opgenomen in de Belgische of Nederlandse richtlijnen. Hierdoor kan de procedure van arts tot arts verschillen. Welke mogelijkheden worden momenteel onderzocht of reeds toegepast?

(Volgende medische behandelingen worden omschreven in de richtlijnen van de Britse Faculty of Sexual and Reproductive Healthcare (2021) en mogen enkel toegepast worden op medisch advies van je arts.)

Misoprostol is een geneesmiddel dat kan gebruikt worden om de baarmoederhals week te maken. Dit zou het inbrengen van een spiraaltje kunnen vergemakkelijken. In sommige studies wordt er hierbij minder pijn gerapporteerd, in andere studies dan weer helemaal niet. Het gebruik ervan kan samengaan met bijwerkingen zoals krampen, wat ook mee in overweging dient genomen te worden.

Een verdovende spray (10% lidocaïne, 40mg) kan enkele minuten voor de procedure op de baarmoederhals worden aangebracht. In studies zorgt deze spray voor een verlaging van de pijnscore, maar zag men vaginale irritatie als mogelijke bijwerking.

Sommige artsen gebruiken verdovende injecties in de baarmoederhals (para- of intracervicaal blok met 1% of 2% lidocaïne). Studies tonen aan dat vrouwen die deze injecties krijgen minder pijn ervaren dan vrouwen die een placebo-injectie krijgen. Echter, de injecties zelf kunnen ook als pijnlijk worden ervaren.

Studies waarbij een verdovende crème (met lidocaïne en prilocaïne) wordt aangebracht op en in de baarmoederhals zijn positief: de pijn tijdens de spiraalplaatsing is lager dan bij het gebruik van een placebo-crème. De onderzoekers zijn lovend, maar maken tegelijkertijd de bedenking of vrouwen bereid zijn om tien minuten te blijven liggen met een speculum tijdens de inwerktijd van de crème.

Ondanks weinig wetenschappelijk bewijs, zien we in de praktijk wel degelijk dat de beleving van een spiraalplaatsing kan verzacht worden door een gepaste omgeving. Privacy, geruststelling en deskundigheid zijn hierbij belangrijk. Een assistent die steun of afleiding biedt kan een hulp zijn, maar ook de plaatsende arts zelf kan je op een gepaste manier door de procedure praten.

Wist je dat er ook onderzoek werd gedaan naar het gebruik van aromatherapie bij spiraalplaatsing? Lavendel zou daarbij de angst en zo ook de pijn bij spiraalplaatsing verlagen. Daarnaast zijn er op dit moment onderzoeken lopende naar muziektherapie tijdens spiraalplaatsing. De wetenschap staat gelukkig niet stil…

Bovenstaande medische handelingen kunnen enkel op medisch advies worden ingezet en hierbij spelen meerdere factoren een rol. Soms zijn dergelijke interventies niet nodig, maar soms zijn ze noodzakelijk. Belangrijk is dat je zorgverlener jouw eventuele angst en pijnbeleving serieus neemt. Bespreek je zorgen, zodat jullie samen een passende omgeving kunnen creëren. Misschien kan je zelf alvast je favoriete playlist samenstellen wanneer je je afspraak vastlegt?

Bronnen

FSRH Clinical Effectiveness Unit. (2021). FSRH Statement: Pain associated with insertion of intrauterine contraception. Faculty of Sexual and Reproductive Healthcare. Geraadpleegd op 4 juni 2024.

Akdemir, Y., Karadeniz, M. (2019). The relationship between pain at IUD insertion and negative perceptions, anxiety and previous mode of delivery. The European Journal of Contraception & Reproductive Health Care, 24(3), 240-245.

Mody, S. K., Farala, J. P., Jimenez, B., Nishikawa, M., Ngo, L. L. (2018). Paracervical block for intrauterine device placement among nulliparous women: a randomized controlled trial. Obstetrics and gynaecology, 132(3), 575.

Aksoy, H., Aksoy, Ü., Ozyurt, S., Açmaz, G., Babayigit, M. (2016). Lidocaine 10% spray to the cervix reduces pain during intrauterine device insertion: a double-blind randomised controlled trial. Journal of Family Planning and Reproductive Health Care, 42(2), 83-87.

Karasu, Y., Cömert, D. K., Karadağ, B., Ergün, Y. (2017). Lidocaine for pain control during intrauterine device insertion. Journal of Obstetrics and Gynaecology Research, 43(6):1061-6.

Samy, A., Abbas, A. M., Mahmoud, M., Taher, A., Awad, M. H., Husseiny, T. E., Hussein, M., Ramadan, M., Shalaby, M. A., Sharkawy, M. E., Hatem, D., Wali, A. A., Abd-El-Fatah, S. M., Hussein, A. H., & Haggag, H. (2019). Evaluating different pain lowering medications during intrauterine device insertion: a systematic review and network meta-analysis. Fertility And Sterility, 111(3), 553-561.

Lennox, R. [clinical trial] The Effectiveness of Music on Pain and Anxiety in IUD Insertion. McMaster University. Geraadpleegd op 10 juni 2024.

Sümeyye Köse, S. [clinical trial] The Effect of Music on Pain, Anxiety and Satisfaction During Intrauterine Device Application. Saglik Bilimleri Universitesi. Geraadpleegd op 10 juni 2024.

Shahnazi, M., Nikjoo, R., Yavarikia, P., Mohammad-Alizadeh-Charandabi, S. (2012). Inhaled lavender effect on anxiety and pain caused from intrauterine device insertion. J Caring Sci., 1(4), 255-61.